Το Παλαίκαστρο βρίσκεται 18 χιλιόμετρα ανατολικά της Σητείας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 953 κατοίκους. Διοικητικά, υπάγεται στον δήμο Σητεία, στον πρώην Νομό Λασιθίου, ενώ το πρόγραμμα Καποδίστριας ήταν πρωτεύουσα του Δήμου Ιτάνου. Στην ευρύτερη περιοχή του Παλαικάστρου βρίσκονται αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία. Ιδιαίτερα γνωστό είναι το σπάνιο φοινικόδασος Βάι, που απέχει 7 χιλιόμετρα από τον οικισμό.

Στην περιοχή Ρουσολάκκος, 2 χιλιόμετρα από το χωριό, στην παραλία Χιόνα, αποκαλύφθηκε από τις ανασκαφές που πραγματοποίησαν ο Άγγλοι αρχαιολόγοι R. C. Bosanquet και R. M. Dawkinns στις αρχές του 20ού αιώνα μια μινωική πόλη, η οποία άκμασε την υστερομινωική περίοδο, μέχρι τον 15ο αιώνα π.Χ.. Εδώ βρέθηκαν οι Μινωικές μήτρες του Παλαικάστρου και ο Κούρος Παλαικάστρου. Επίσης βρέθηκαν τάφοι της πρωτομινωικής και μεσομινωικής περιόδου. Το όνομα της πόλης δεν είναι γνωστό. Ο Paul Faure την ταύτισε με την αρχαία πόλη Δραγμό που αναφέρει ο Στέφανος ο Βυζάντιος. Στην πόλη αυτή βρισκόταν το ιερό του Δικταίου Δία, ένα από τα γνωστότερα της ανατολικής Κρήτης. Η λατρεία στο ιερό συνεχίστηκε μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους.^[1] Στο ύψωμα Πετσόφας, νοτιοανατολικά του Παλαίκαστρου, βρισκόταν σημαντικό ιερό κορυφής, στο οποίο βρέθηκαν ειδώλια λατρευτών.^[2]

Κοντά στο φοινικόδασος του Βάι, βόρεια από το Παλαίκαστρο, βρίσκεται η αρχαία πόλη Ίτανος ή Ερημούπολη. Η ίδρυση της πόλης ανάγεται στα προϊστορικά χρόνια και αναφέρεται στα ομηρικά έπη. Η πόλη ήταν σημαντικό κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου και εξήγαγε πορφύρα, σπόγγους, γυαλί και αλιεύματα, ενώ η πόλη είχε έσοδα και από το ιερό του Δικταίου Δία. Η Ίτανος ήταν σε διαμάχη με την Πραισό και αργότερα με την Ιεράπυτνα. Η Ίτανος συνέχισε να είναι σημαντική πόλη κατά την ρωμαϊκή εποχή, μέχρι που καταστράφηκε τη βυζαντινή εποχή. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ίτανος κατοικήθηκε και την ενετική εποχή.^[3]

Επίσης, στο απομονωμένο ύψωμα Καστρί, κοντά στη θάλασσα, έχουν ανασκαφεί οικήματα της γεωμετρικής και ελληνιστικής εποχής.^[2] Στο ύψωμα Καστρί οι Ενετοί κατασκεύασαν οχυρό, το οποίο ονόμασαν Paleo Castro, για την προστασία των πλοίων που ελλιμενίζονταν στην περιοχή. Το φρούριο όμως εγκαταλείφθηκε και ο Εβλιγιά Τσελεμπή το 1688 αναφέρει ότι ήταν ερειπωμένο.^[4]