Ανάμεσα στο Πάνειο και τον Λαυρεωτικό Όλυμπο (θέση αρχαίου δήμου Αιγιλείας), έχουν εντοπιστεί από πολύ παλαιότερα σημαντικές αρχαιότητες. Η αποκάλυψη των ερειπίων της τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής με διπλό νάρθηκα και βαπτιστήριο από τον Ν. Κοτζιά στα 1929 και 1952, 500 μ. ανατολικά του οικισμού Όλυμπος, επιβεβαιώνει τη συνέχιση της ζωής στην περιοχή.

Το δάπεδο του Ιερού Βήματος είναι επιστρωμένο με ψηφιδωτό που φέρει την εξής επιγραφή:ΥΠΕΡ ΕΥΧΗC Ο [ΥΟΘ] ΕΟC ΕΙΔΕΝ Τ [Ο ΟΝΟΜ] Α ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΦΝΟΝ ΕΚΑΛΙΕΡΓΗCΕΝ (σήμερα η επιγραφή έχει αποκολληθεί για λόγους μελέτης και συντήρησης). Είναι εντυπωσιακό το στοιχείο της απουσίας του ονόματος του δωρητή από λόγους σεμνότητας και ευλάβειας.

Το δάπεδο του κεντρικού κλίτους ήταν στρωμένο με μαρμάρινες πλάκες ενώ αυτό των πλαγίων κλιτών και του νάρθηκα με λίθινες. Οι γεωμετρικές παραστάσεις είναι γεωμετρικές (ρόμβοι, σταυροί) καθώς και απεικονίσεις εμπνευσμένες από το ζωικό και το φυτικό βασίλειο.

Στη νότια πλευρά του ναού είναι προσκολλημένο οικοδόμημα που θα πρέπει να χρησίμευε ως βαπτιστήριο (αποτελούμενο από τρεις χώρους) και που, σε μεταγενέστερα χρόνια, μετετράπη σε ελαιοτριβείο.

Μετά την καταστροφή της βασιλικής, όπως συμβαίνει και σε άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις, η λατρεία περιορίζεται στο κεντρικό κλίτος με την οικοδόμηση ενός μικρού μονόκλιτου ναού. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα, ο χώρος εγκαταλείπεται οριστικά κατά τον 12ο αιώνα.

Από επιτύμβια επιγραφή σε γειτονικό τάφο, η βασιλική μπορεί να χρονολογηθεί με ακρίβεια πριν τα μισά του 6ου αιώνα.

Σήμερα, μπορεί κάποιος να φτάσει στον χώρο των ερειπίων, ακολουθώντας το δρόμο Αναβύσσου προς Καλύβια, και, παρακάμπτοντας δεξιά στην πινακίδα με την ένδειξη Φέριζα-Όλυμπος. Από εδώ, ακολουθώντας την οδό Αιγιαλίας, στη συμβολή της με την οδό Χρυσανθέμων, θα εντοπίσει στα δεξιά του και μέσα σε χωράφι τα σημαντικά ερείπια της σπουδαίας αυτής εκκλησίας.

Γκίνη-Τσοφοπούλου Ε., Βυζαντινές Εκκλησίες στην περιοχή των Καλυβίων, Πρακτικά Α΄ Επιστημονικής Συνάντησης Νοτιοανατολικής Αττικής, Καλύβια 1984 (έκδ. 1985), σ. 198-199, Κοτζιάς Ν., Ανασκαφαί της βασιλικής του Λαυρεωτικού Ολύμπου, Πρακτικά Αρχαιολογικής Εταιρείας 1952, σ. 92-128, Πάλλας Δ., Η Παλαιοχριστιανική Νοτιοανατολική Αττική, Πρακτικά Α΄ Επιστημονικής Συνάντησης Νοτιοανατολικής Αττικής, Καλύβια 1984 (έκδ. 1985), σ. 50-52.